□ئانار بۇلۇت\شىنجاڭ گېزىتى مۇخبىرى ۋاڭ چېن
يىلنىڭ ئىشى باھاردىن باشلىنىدۇ، پۈتۈن يىللىق ياخشى ھوسۇل ئەتىيازلىق تېرىلغۇغا باغلىق. ئۇدا بىرقانچە كۈندىن بۇيان، شىنجاڭنىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى سىياسىي ـ قانۇن كادىر ـ ساقچىلىرى فۇنكسىيەلىك رولىنى جارى قىلدۇرۇپ، دېھقانلارغا ياردەم بېرىش بويىچە تۈرلۈك مۇلازىمەتنى قانات يايدۇرۇپ، ئامما ئەتىيازلىق تېرىلغۇدا يولۇققان توسۇق نۇقتا، قىيىن نۇقتا مەسىلىلىرىنى تېز ھەل قىلدى.
يەر دېھقانلارنىڭ «جان تومۇرى». ھەرقايسى جايلاردىكى سىياسىي ـ قانۇن كادىر ـ ساقچىلىرى قوشنىلار، پاسىل، سۇ ئىشلىتىش، يەر ئىشلىتىش قاتارلىقلارغا دائىر زىددىيەت ـ ماجىرالارنى ۋاقتىدا بايقاپ، مۇۋاپىق بىر تەرەپ قىلىپ، ئاممىنى ئىش بېجىرىشتە قانۇنغا ئاساسلىنىش، مەسىلىگە يولۇققاندا قانۇننى ئىزدەش، مەسىلىنى ھەل قىلىشتا قانۇننى تەتبىقلاش، زىددىيەتنى ھەل قىلىشتا قانۇنغا تايىنىشقا يېتەكلىدى.
لوپنۇر ناھىيەلىك خەلق سوت مەھكىمىسى يەر ماجىرالىرىنى مۇۋاپىق ھەل قىلىپ، ھەم ئاممىنىڭ جانىجان مەنپەئىتىنى قوغدىدى، ھەم «ھېسسىيات، ئەخلاق، قانۇن»غا تەڭ ئېتىبار بەردى.
2023 ـ يىلى قىشتا، ۋاڭ X بىلەن جۇ X ئىككى يۈز مو يەرنى ئوبوروت قىلىش توختامى ئىمزالىغان، ۋاڭ X كۆپ قىسىم يەر ئوبوروت ھەققىنى بېرىپ بولغان، لېكىن جۇ X تۈرلۈك سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن ئالاقىدار ئوبوروت رەسمىيەتلىرىنى بېجىرىشكە ئامالسىز قالغان. 2024 ـ يىلى يازدا، جۇ X ۋاڭ X ئۈستىدىن ئەرز سۇنۇپ، ئۇنىڭدىن ئېشىپ قالغان يەر ئوبوروت ھەققىنى بېرىشنى تەلەپ قىلغان، ۋاڭ X قارشى دەۋا قىلىپ ئىككى تەرەپ ئىمزالىغان يەر ئوبوروت توختامىنى بىكار قىلىشنى تەلەپ قىلغان.
سوت مەھكىمىسىنىڭ مۇرەسسە قىلىشى بىلەن ئىككى تەرەپ يارىشىش كېلىشىمى ھاسىل قىلدى: جۇ X بىر قىسىم يەر ئوبوروت ھەققىنى قايتۇرىدۇ، ۋاڭ X يەرنى قايتۇرۇپ بېرىدۇ. ئەگەر جۇ X پۇلنى ۋاقتىدا قايتۇرمىسا، ئىككى تەرەپ توختامنى داۋاملىق ئىجرا قىلىدۇ ھەم جۇ X ئالاقىدار ھوقۇق گۇۋاھنامىسىنىڭ نامىنى ئۆزگەرتىش، تىزىملاشنى بېجىرىشكە ياردەملىشىدۇ.
لېكىن ئالاقىدار ئىككى تەرەپ بىر ـ بىرىگە ئىشەنمەي، بىردەك قارشى تەرەپ بىلەن پۇل قايتۇرۇش، يەر قايتۇرۇش ئىشلىرىنى بېجىرىش توغرىسىدا ئالاقىلاشمىغان. ۋاڭ X سوت مەھكىمىسىگە ئىجرا قىلدۇرۇپ بېرىشنى ئىلتىماس قىلىپ، جۇ Xتىن نام ئۆزگەرتىش، تىزىملاش رەسمىيىتىنى بېجىرىشكە ياردەملىشىش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشنى تەلەپ قىلغان.
بۇ يىللىق ئەتىيازلىق تېرىلغۇ يېقىنلاپ قالغاندا، ئىجرا قىلغۇچى سوتچى ئالاقىدار ئىككى تەرەپ بىلەن كۆرۈشۈپ، ئىككى تەرەپكە بۇ دېلونى تېزدىن كېڭىشىپ ھەل قىلمىغاندا، ئىككىلا تەرەپكە پايدىسىز ئاقىۋەت كېلىپ چىقىدىغانلىقىنى ئېنىق ئۇقتۇرغان ھەم قانۇننى چۈشەندۈرۈپ، داۋلى سۆزلەپ، ئىككى تەرەپنى ئۆزئارا ئەپۇ قىلىش، ئۆزئارا يول قويۇشقا يېتەكلىگەن. ئاخىرىدا، جۇ X پۇلنى قايتۇرغان، ۋاڭ X يەرنى قايتۇرغان، ئىككى تەرەپ ئىجرا قىلىش داۋامىدا يارىشىش ھاسىل قىلغان.
ئاممىنىڭ قانۇنچىللىق ئېڭىنى يەنىمۇ كۈچەيتىش ئۈچۈن، سىياسىي ـ قانۇن كادىر ـ ساقچىلىرى زىيارەت قىلىش جەريانىدا قانۇننى ئومۇملاشتۇرۇپ تەشۋىق قىلىش سالمىقىنى ئاشۇرۇپ، ئاممىنىڭ قانۇن بويىچە ھوقۇقىنى قوغداش ئىقتىدارىنى ئۆستۈردى.
يېقىندا، سانجى شەھەرلىك خەلق تەپتىش مەھكىمىسى ئاممىۋى مەنپەئەتدارلىق دەۋا تارمىقىنىڭ تەپتىشى سانجى شەھىرى دەنبا بازىرىدىكى سولياۋ يوپۇق ئىشلەپچىقىرىش سېخى ۋە كۆكتات مايسىسى يېتىشتۈرۈش پارنىكىغا بېرىپ، قانۇننى ئومۇملاشتۇرۇش بويىچە لېكسىيە سۆزلەش پائالىيىتىنى قانات يايدۇردى.
«تەپتىش ياخشىمۇسىز، مەن بايا ئىمزالىغان بۇ توختامنىڭ قېلىپلاشمىغان جايلىرى بار ـ يوقلۇقىنى سۈرۈشتۈرۈپ باقاي دېگەنىدىم.» تەپتىشنى كۆرۈپلا، سولياۋ يوپۇق ئىشلەپچىقىرىش كارخانىسىنىڭ مەسئۇلى بىر پارچە توختامنى چىقىرىپ، تەپتىشنى «تومۇر تۇتۇش»قا تەكلىپ قىلدى. تەپتىش سەۋرچانلىق بىلەن جاۋاب بەردى ھەم شىركەتنىڭ ئادەم ئىشلىتىش، تىجارەت، ئىشلەپچىقىرىش، قانۇن ئارقىلىق ھوقۇقىنى قوغداش قاتارلىق جەھەتلەردىكى قانۇن مەسىلىلىرىگە قارىتا، شىركەت مەسئۇلى ۋە ئىشچى ـ خىزمەتچىلەرگە قانۇننى ئومۇملاشتۇرۇپ تەشۋىق قىلىشنى قانات يايدۇردى.
دەنبا بازىرى تۇلياڭ كەنتىدىكى كۆكتات مايسىسى يېتىشتۈرۈش پارنىكىدا، تەپتىشلەر تېرىقچىلىق ئاھالىلىرىگە يېزا ئىگىلىك ماددىي ئەشيالىرىنى سېتىۋېلىش، يەر ھۆددىگەرلىكى قاتارلىق جەھەتلەردىكى قانۇن بىلىملىرى توغرىسىدا لېكسىيە سۆزلەپ، تېرىقچىلىق ئاھالىلىرىنى ئۆزىنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق ـ مەنپەئىتىنى قوغداشقا قولاي بولۇش ئۈچۈن چوقۇم يېزا ئىگىلىك ماددىي ئەشيالىرىنى سېتىۋالغاندا، تەمىنلىگۈچى سودىگەرنىڭ سالاھىيىتىنى تەكشۈرۈش، مۇنتىزم توختام ئىمزالاش، سېتىۋېلىش ئىسپاتىنى ياخشى ساقلاشنى ئەسكەرتتى.
چىرا ناھىيەلىك ئەدلىيە ئىدارىسى چىرا ناھىيەلىك يېزا ئىگىلىكى ـ يېزا ئىدارىسى بىلەن بىرلىكتە، ساختا يېزا ئىگىلىك ماددىي ئەشيالىرىغا زەربە بېرىش مەخسۇس تۈزەش ھەرىكىتىنى قانات يايدۇرۇپ، ساغلام، تەرتىپلىك، بىخەتەر، خاتىرجەم يېزا ئىگىلىك ماددىي ئەشيالىرى بازىرى مۇھىتىنى ياراتتى.
تەۋەلىكتىكى يېزا ئىگىلىك ماددىي ئەشيالىرىنى سېتىش دۇكانلىرىدا، ئەدلىيە ئىدارىسىنىڭ خىزمەتچىلىرى يېزا ئىگىلىك ماددىي ئەشيالىرى تىجارەتچىلىرىگە تەشۋىقات ماتېرىيالى تارقىتىپ، ئالاقىدار قانۇن ـ نىزاملارنى چۈشەندۈرۈپ، ئۇلارنى قانۇن ـ بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن تىجارەت قىلىشقا يېتەكلىدى. يېزا ئىگىلىكى ـ يېزا ئىدارىسىنىڭ قانۇن ئىجرا قىلغۇچىلىرى يېزا ئىگىلىك ماددىي ئەشيالىرىنىڭ مال كىرگۈزۈش يوللىرى، تىجارەت ھېساباتى قاتارلىقلارنى تەپسىلىي تەكشۈرۈپ، دېھقانلارنىڭ «خاتىرجەم ئۇرۇق» سېتىۋېلىشى، «خاتىرجەم دورا» ئىشلىتىشى، «خاتىرجەم ئوغۇت» بېرىشىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلدى.
