□ ئانار بۇلۇت\شىنجاڭ گېزىتى مۇخبىرى ما يىنىڭ
ئۈرۈمچى شەھىرىنىڭ شەرقىي شىمال تەرىپىگە تەخمىنەن 200 كىلومېتىر كېلىدىغان جايدىكى 15 مىڭ 500 كىۋادرات كىلومېتىر كېلىدىغان چۆللۈكتە، بىر يېشىللىق مۆجىزىسى يارىتىلماقتا.
بۇ جاي شىنجاڭدىكى سانائەت ئىشلەپچىقىرىش قىممىتى 100 مىليارد يۈەندىن ئاشقان تۇنجى تەرەققىيات رايونى − شىنجاڭ شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونى.
2012 ـ يىلى دۆلەت دەرىجىلىك ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونىغا ئايلانغاندىن بۇيان، شەرقىي جۇڭغار يىلدا بىر ئىز قالدۇرۇپ، كەسىپ قۇرۇلمىسىنى ئۈزلۈكسىز ئەلالاشتۇرۇپ، دەرىجىسىنى ئۆستۈرۈپ، شىنجاڭنىڭ ئىقتىسادىي تەرەققىياتىدىكى مۇھىم ئېشىش قۇتۇپى بولۇپ قالدى.
تەرەققىيات رايونى ئىسلاھات، ئېچىۋېتىشتىكى ئالدىن يۈرۈش رايونى، ئىقتىسادىي قۇرۇلۇشتىكى ئاساسىي جەڭ مەيدانى، يېڭى سۈپەتلىك ئىشلەپچىقىرىش كۈچلىرىنىڭ ئاساسىي موتورى. 2024 ـ يىلى 10 ـ ئايدا، باش شۇجى شى جىنپىڭ دۆلەت دەرىجىلىك ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونى خىزمىتى توغرىسىدا مۇھىم يوليورۇق بېرىپ مۇنداق تەكىتلىدى: يېڭىلىق يارىتىش ھاياتىي كۈچى ۋە ئىچكى ھەرىكەتلەندۈرگۈچى كۈچنى ئۈزلۈكسىز ئۇرغۇتۇپ، يۇقىرى سەۋىيەلىك سىرتقا ئېچىۋېتىش ئارقىلىق چوڭقۇر قاتلاملىق ئىسلاھاتنى، يۇقىرى سۈپەتلىك تەرەققىياتنى ئىلگىرى سۈرۈش كېرەك.
يېڭى تارىخىي مەزگىلدە، باش شۇجى شى جىنپىڭ ۋە پارتىيە مەركىزىي كومىتېتى شىنجاڭغا مەملىكەت بويىچە ئېنېرگىيە بايلىقى ئىستراتېگىيەلىك كاپالەت بازىسى بەرپا قىلىش ئىستراتېگىيەلىك ئورۇن بېكىتمىسىنى بەردى، شىنجاڭنىڭ ئىقتىساد، جەمئىيەت تەرەققىياتىمۇ تېخىمۇ كۈچلۈك ھەرىكەتلەندۈرگۈچى كۈچ قوشۇشقا جىددىي ئېھتىياجلىق. پۈتۈن شىنجاڭدىكى ئەڭ ۋەكىللىك خاراكتېرگە ئىگە تەرەققىيات رايونى بولۇش سۈپىتى بىلەن، شەرقىي جۇڭغار مۇھىم ۋەزىپىنى زىممىسىگە ئالغان، قانداق قىلغاندا ئاندىن لاياقەتلىك جاۋاب قەغىزى تاپشۇرغىلى بولىدۇ؟
يۇقىرى قاتلامدىن ئورۇنلاشتۇرما قىلىپ، تەرەققىيات نۇرىنى چاقنىتىش
2 ـ ئاينىڭ 18 ـ كۈنى، ئاپتونوم رايونلۇق پارتىيە كومىتېتىنىڭ شۇجىسى ما شىڭرۇي شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونىغا كېلىپ، ئالاقىدار كارخانىلارغا چوڭقۇر چۆكۈپ، كۆمۈر، كۆمۈر ئېلېكتىر ۋە زامانىۋى كۆمۈر خىمىيە سانائىتى قاتارلىق كەسىپلەرنى تەرەققىي قىلدۇرۇش خىزمىتىنى تەكشۈرۈپ تەتقىق قىلدى. تەپسىلىي سانىساق، 2021 ـ يىلىنىڭ ئاخىرى شىنجاڭغا كېلىپ خىزمەت قىلغاندىن بۇيان، بۇ ئۇنىڭ 7 ـ قېتىم شەرقىي جۇڭغارغا كېلىپ تەكشۈرۈپ تەتقىق قىلىشى.
شەرقىي جۇڭغار تەرەققىيات رايونى نېمە ئۈچۈن كىشىلەرنىڭ دىققىتىنى ئالاھىدە تارتتى؟
بۇ جايدا جۇڭگودىكى ئەڭ چوڭ تەييار كۆمۈرلۈك − شەرقىي جۇڭغار كۆمۈرلۈكى بار، مۆلچەرلەنگەن كۆمۈر بايلىقى زاپىسى 390 مىليارد توننا بولۇپ، پۈتۈن شىنجاڭ زاپىسىنىڭ %17.8ىنى، پۈتۈن مەملىكەت زاپىسىنىڭ %7ىنى ئىگىلەيدۇ. زاپاس مىقدارى مول بولۇپلا قالماي، ئۇنىڭ كۆمۈر تۈرلىرى يېپىشماس كۆمۈرنى ئاساس قىلىدۇ، ئۇنىڭدىن قالسا ئۇزاق كۆيىدىغان كۆمۈر ۋە يېپىشقاقلىقى تۆۋەن كۆمۈر سۈپىتىدە كۈلى ئالاھىدە ئاز بولۇش، گۈڭگۈرت ئالاھىدە تۆۋەن بولۇش، فوسفور ئالاھىدە تۆۋەن بولۇش، ئاسان داشقال تۇتماسلىق، ئاكتىپلىقى يۇقىرى بولۇش قاتارلىق ئالاھىدىلىكلەرنى نامايان قىلغان بولۇپ، ھەرىكەتلەندۈرگۈچى كۈچ قىلىشتىكى، خىمىيە سانائىتىدە ئىشلىتىشتىكى، كوكس مېيى ئېلىش ۋە كۆمۈر گازى ئېلىشقا ئىشلىتىشتىكى ئىنتايىن ياخشى كۆمۈر ھېسابلىنىدۇ.
بۇ «غايەت زور قارا ئەجدىھا» جۇڭگوغا بىپايان «ئېنېرگىيە گىلىمى» سالدى.
دۆلەت تەرەققىيات ۋە ئىسلاھات كومىتېتى، سانائەت ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇش مىنىستىرلىقى بىرلىكتە شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونىنى زامانىۋى كۆمۈر خىمىيە سانائىتى كەسپىنى يېڭىلىق يارىتىپ راۋاجلاندۇرۇش ئورۇنلاشتۇرۇشىدىكى مۇھىم بازا قاتارىغا كىرگۈزدى، ئۇ نىڭشيا نىڭدۇڭ، شەنشى يۈلىن، ئىچكى موڭغۇل ئوردوس بىلەن تەڭ نام چىقاردى.
شەرقىي جۇڭغارنىڭ شىنجاڭدىكى ئاپتونوم رايون دەرىجىلىك ھەم ئۇنىڭدىن يۇقىرى نۇرغۇن باغچە رايونلىرى ئىچىدىن ئۈزۈپ چىقىپ، مەھسۇلات قىممىتىنىڭ باش ئورۇندا تۇرۇشى ئۇنىڭ كۈچلۈك ئەمەلىي كۈچىنىڭ نامايەندىسى، شۇنداقلا بۇ ئۇنىڭ كۆمۈر بايلىقىنى ئېچىش ۋە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىش جەھەتتىكى چوڭقۇر ئاساسى ۋە كەڭ ئىستىقبالىنى ياندىن ئەكس ئەتتۈرۈپ بېرىدۇ. ئەمما تېخىمۇ كەڭ نەزەر دائىرىگە قويۇپ ئويلاشقاندا، شەرقىي جۇڭغارنىڭ تەرەققىيات يوشۇرۇن كۈچىنى روشەنكى يەنىمۇ جارى قىلدۇرۇشقا توغرا كېلىدۇ.
نىڭشيا نىڭدۇڭ ئېنېرگىيە خىمىيە سانائىتى بازىسىنى مىسالغا ئالساق، بۇ بازىغا ئىلگىرى تاراتقۇلار «يەنە بىر نىڭشيا ئىقتىسادىي ئومۇمىي مىقدارىنى قايتا ياراتتى» دەپ نام بەرگەن بولۇپ، ئۇ غەربىي قىسىمدىكى مەھسۇلات قىممىتى 200 مىليارد يۈەندىن ئاشقان تۇنجى خىمىيە سانائىتى باغچە رايونى ھېسابلىنىدۇ؛ 2024 ـ يىلى، يۈلىن شەھىرى 754 مىليارد 800 مىليون يۈەن رايون ئىشلەپچىقىرىش ئومۇمىي قىممىتى يارىتىپ، «تىرىليون يۈەن دەرىجىلىك شەھەر» نىشانىغا قاراپ ئىلگىرىلىدى، بۇنىڭ ئىچىدە، كۆمۈر، كۆمۈر ئېلېكتىر، كۆمۈر خىمىيە سانائىتىنىڭ تۆھپىسىگە كۆز يۇمۇشقا بولمايدۇ؛ ئوردوس شەھىرى كۈنىگە ئوتتۇرا ھېساب بىلەن 2 مىليون توننىدىن ئارتۇق كۆمۈر ئىشلەپچىقىرىپ، ھەر كۈنى 370 مىليون كىلوۋات سائەت توك تارقاتتى.
قانداق قىلغاندا بايلىق ئەۋزەللىكىنى يەنىمۇ ئىلگىرىلىگەن ھالدا تەرەققىيات ئەۋزەللىكىگە ئايلاندۇرغىلى بولىدۇ؟ پۈتۈن مەملىكەتتىكى ئوخشاش تىپتىكى باشلامچى باغچە رايونلىرىغا سېلىشتۇرغاندا، شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونى قانداق قىلىپ تەرەققىيات ئىدىيەسى، نەزەر دائىرە ئەندىزىسى، ئىقتىدار ـ ئىستىل جەھەتتىكى كۈچەش يۆنىلىشىنى توغرىلاپ، تېخىمۇ زور تەرەققىياتنى ئىشقا ئاشۇرالايدۇ؟
ئاپتونوم رايونلۇق پارتىيە كومىتېتى ۋە ھۆكۈمەتنىڭ يۇقىرى نۇقتىدىن تۈرتكە بولۇشى بىلەن، شەرقىي جۇڭغارنىڭ تەرەققىيات پىكىر يولى تېخىمۇ ئېنىق بولدى: كۆمۈردىن يۇقىرى قىممەتتە، يۇقىرى ئۈنۈمدە پايدىلىنىشنى زىچ چۆرىدەپ، كۆمۈرنى ئۆز جايىدا چوڭقۇر ئايلاندۇرۇشنى كۈچەيتىپ، تەرەققىيات يېڭى قۇۋۋىتىنى ئۈزلۈكسىز يېتىلدۈرۈپ، ئوخشاش بايلىقتىن پايدىلىنىپ قوشۇلما قىممىتى تېخىمۇ يۇقىرى بولغان تۆۋەن ئېقىن مەھسۇلاتلىرىنى ئىشلەپچىقىرىپ، ئاپتونوم رايون ئىقتىسادىنىڭ يۇقىرى سۈپەتلىك تەرەققىياتىغا تېخىمۇ زور تۆھپە قوشتى.
− كۆمۈردىن پاكىز، يۇقىرى ئۈنۈملۈك، كۆپ خىل پايدىلىنىش سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈپ، دۆلەتنىڭ چوڭ تىپتىكى كۆمۈر، كۆمۈر ئېلېكتىر، كۆمۈر خىمىيە سانائىتى بازىسىنى يۇقىرى سۈپەتتە قۇرۇش؛
− ئېنېرگىيە بايلىقى ئەۋزەللىكىنى ئايلاندۇرۇش سالمىقىنى زورايتىپ، كەسىپنىڭ يېشىل، تۆۋەن كاربونلۇق، يۇقىرى سۈپەتلىك تەرەققىياتىغا تۈرتكە بولۇش؛
− يېڭىلىق يارىتىش ھاياتىي كۈچى ۋە ئىچكى ھەرىكەتلەندۈرگۈچى كۈچنى سىجىل ئۇرغۇتۇپ، شىنجاڭنىڭ خاس، ئەۋزەل زامانىۋىلاشقان كەسىپ سىستېمىسىنى بەرپا قىلىشنى تېزلىتىش؛
− دۆلەت زامانىۋى كۆمۈر خىمىيە سانائىتى كەسپى بويىچە ئۈلگە كۆرسىتىش رايونى قۇرۇشقا تۈرتكە بولۇپ، تېخىمۇ زور ئۈنۈمنى قولغا كەلتۈرۈش...
يۆنىلىش ئايدىڭلاشتى، ھەرىكەتكە كېلىش ئىنتايىن مۇھىم. 2 ـ ئاينىڭ 28 ـ كۈنى، شەرقىي جۇڭغار «تىجارەت ـ سودا مۇھىتىغا مۇلازىمەت قىلىش يىلى» ۋە «تۈر قۇرۇلۇشىدا ئۆتكەلگە ھۇجۇم قىلىش يىلى» سەپەرۋەرلىك يىغىنى ئېچىپ، «ئەتىياز كىرىشى بىلەن ئىش باشلاش، باشلىنىش بىلەن ھەل قىلغۇچ جەڭ قىلىش» ھالىتىدە چوڭ ـ چوڭ تۈرلەرگە 40 مىليارد يۈەن مەبلەغ سېلىشتىن ئىبارەت يىللىق نىشانغا قاراپ ئاتاكىغا ئۆتتى.
ئىسلاھات ۋەزىيىتىدە بۆسۈش ھاسىل قىلىپ، يېڭىلىق يارىتىش نۇرىنى قوزغىتىش
ئىسلاھاتچىلارلا ئىلگىرىلەيدۇ، يېڭىلىق ياراتقۇچىلارلا قۇدرەت تاپىدۇ، ئىسلاھ قىلىپ يېڭىلىق ياراتقۇچىلارلا غەلىبە قىلىدۇ.
2024 ـ يىلى، شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونى «يىللىق جۇڭگو ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونى تىجارەت ـ سودا مۇھىتى بويىچە 100 ياخشى مىسال»غا تاللاندى، ئۇ، شىنجاڭ بويىچە بىردىنبىر تاللانغان ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونى ھېسابلىنىدۇ.
ئەمەلىيەتتە، ئىسلاھ قىلىش، يېڭىلىق يارىتىش دەل شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونىنىڭ تېز تەرەققىي قىلىش ئىشىكىنى ئېچىشىدىكى «شىفىرلىق ئاچقۇچ».
يېقىنقى يىللاردىن بۇيان، شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونى دادىللىق بىلەن ئالدىن يولغا قويۇپ، ئالدىن سىناق قىلىپ، فۇنكسىيەنى ئۆزگەرتىپ، مېخانىزمدا يېڭىلىق يارىتىپ، قىيىن نۇقتىنى بۇزۇپ تاشلاپ، دىققەتنى بايلىقنى ئايلاندۇرۇش، كەسىپ تىپىنى ئۆزگەرتىش، قۇۋۋەتنى ئاشۇرۇش قاتارلىق جەھەتلەردە ئۆتكەلگە ھۇجۇم قىلىپ بۆسۈش ھاسىل قىلىشقا مەركەزلەشتۈرۈپ، تىجارەت ـ سودا مۇھىتىنى سىجىل ئەلالاشتۇرۇشقا تۈرتكە بولۇپ، ئىسلاھات يولىنى باتۇرلۇق بىلەن ئاچتى.
بايلىق ئېچىش ۋە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىش، ئېنېرگىيە تەرەققىياتىنى ئورۇنلاشتۇرۇش، كەسىپ دەرىجىسىنى ئۆستۈرۈپ زەنجىرنى ئۇزارتىش، كەسىپ بىلەن شەھەرنىڭ يۇغۇرۇلۇشىغا تۈرتكە بولۇش، تۈزۈلمە ـ مېخانىزمنى مۇكەممەللەشتۈرۈش قاتارلىق جەھەتلەرنى چۆرىدەپ، يۇقىرى سۈپەتلىك تەرەققىيات ئۇنىۋېرسال ئىسلاھاتىنى نۇقتىدا سىناق قىلىشنى يولغا قويۇش پىكرى ۋە ۋەزىپىنى تەقسىملەش كونكرېت ئىسلاھات تەدبىرلىرىنى تەتقىق قىلىپ تۈزدى.
ئېنېرگىيە تەمىناتى بويىچە ئىسلاھ قىلىش، يېڭىلىق يارىتىشنى ئالغا سىلجىتىپ، كىم پىششىقلاپ ئايلاندۇرسا، شۇنىڭغا كۆمۈر بايلىقىنى ئالدىن تەقسىملەپ ئورۇنلاشتۇرۇش؛
ئېنېرگىيە ئىستېمالىدىن پايدىلىنىپ يېڭىلىق يارىتىشقا تۈرتكە بولۇپ، خام ماتېرىيالغا ئىشلىتىلىدىغان كۆمۈر نىسبىتىنى ئۆستۈرۈش؛
ئەۋزەل، خاس كەسىپلەر ئارقىلىق تەرەققىياتقا يېتەكچىلىك قىلىش مېخانىزمىنى ئورنىتىپ، بايلىق، ئېنېرگىيەدىن پاكىز پايدىلىنىش ئۈنۈمىنى ئۆستۈرۈش؛
پەن ـ تېخنىكىدا يېڭىلىق يارىتىش ۋە ئىختىساسلىقلارنى كىرگۈزۈش تۈزۈلمىسىنى ئورنىتىپ ۋە تاكامۇللاشتۇرۇپ، شەرقىي جۇڭغار «ئاقىللار جىلغىسى» بەرپا قىلىش؛
...
تاغقا يولۇققاندا يول ئېچىپ، سۇغا يولۇققاندا كۆۋرۈك سالدى، بۇنىڭدا «ئالەمشۇمۇل» غايەت زور ئۆزگىرىش بار، يەنە «كىچىك ئىشلاردا ئەكس ئېتىدىغان» ئىنچىكە ھالقىلار بار.
2024 ـ يىلى، زامانىۋى كەسىپ سىستېمىسىنى يېتىلدۈرۈش، زورايتىش، يېشىل، تۆۋەن كاربونلۇق تىپ ئۆزگەرتىپ تەرەققىي قىلىشنى تېزلىتىش، پەن ـ تېخنىكىدا يېڭىلىق يارىتىش ئىستراتېگىيەسىنى كۈچەيتىش، تۈزۈم كاپالىتىنى ئەلالاشتۇرۇش، ئىختىساسلىقلارنى يېتىشتۈرۈش مېخانىزمىدا يېڭىلىق يارىتىش قاتارلىق بەش جەھەتنى چۆرىدەپ، شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونى يەنە كۆپ تۈرلۈك ئىسلاھات ۋەزىپىسىنى ئوتتۇرىغا قويدى.
«ئىختىساسلىقلارنى تەكلىپ قىلىش، ئاقىللارنى جەلپ قىلىش»نى يولغا قويۇش چارىسى، يۇقىرى قاتلاملىق ئىختىساسلىقلارنى باشقۇرۇش چارىسىنى ئوتتۇرىغا قويۇش ئارقىلىق، سىجىل تۈردە قابىللار ـ ئىختىساسلىقلار سەھنىسىنى قۇرۇپ، ئىختىساسلىقلارنى يېتىشتۈرۈش تۈزۈلمە ـ مېخانىزمىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، ھەركىم ئۆز قابىلىيىتىنى كۆرسىتىدىغان ياخشى مۇھىت يارىتىپ، شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونى تېخىمۇ كۆپ «تۇلپار»نى بەس ـ بەستە ئالغا ئىلگىرىلەش ئىمكانىيىتىگە ئىگە قىلدى.
20 يىل ئەجىر قىلىپ، شەرقىي جۇڭغار بايلىق تىپىدىكى رايونلارنىڭ تىپىنى ئۆزگەرتىشنىڭ «شىنجاڭ جاۋابى»نى بەردى − بۇ، ئاددىي ھالدا كۆمۈر قېزىش، كۆمۈر سېتىش ئەمەس، بەلكى يېڭىلىق يارىتىش زەنجىرى ئارقىلىق كەسىپ زەنجىرىنى قايتا بەرپا قىلىش، رىقابەت گېنىنى قايتا تۈزۈش، «بىر ئۇرۇق بېسىپ، پۈتۈن تاختا شاھماتنى جانلاندۇرۇش».
شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونىدا شەرقىي جۇڭغار زامانىۋى كەسىپلەر شۆيۈەنى، شەرقىي جۇڭغار ئېنېرگىيە تەتقىقات ئورنى، شەرقىي جۇڭغار سانائەت لايىھەلەش تەتقىقات ئورنى، ھەمدە جۇڭگو ـ تاجىكىستان كۆمۈر ئېلېكتىر ئېنېرگىيەسىنى پاكىز ئايلاندۇرۇش ھەم يۇقىرى ئۈنۈملۈك ئۇنىۋېرسال پايدىلىنىش «بىر بەلباغ، بىر يول» بىرلەشمە تەجرىبىخانىسى قاتارلىق پەن ـ تېخنىكا ئاپپاراتلىرىنى ئارقا ـ ئارقىدىن قۇردى، يەنە جۇڭگو پەنلەر ئاكادېمىيەسى سەنشى كۆمۈر خىمىيە تەتقىقات ئورنى، چىڭخۇا داشۆ، تۇڭجى داشۆ قاتارلىق بىر تۈركۈم پەن تەتقىقات ئورۇنلىرى ۋە ئالىي مەكتەپلەر بىلەن ئىشلەپچىقىرىش، ئوقۇتۇش، تەتقىقات ھەمكارلىق مۇناسىۋىتى ئورناتتى.
ھازىرغىچە، شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونى ئاپتونوم رايون دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يېڭىلىق يارىتىش سۇپىسىدىن 19نى قۇرۇپ، كۆمۈردىن ئولېفىن ئېلىش، كۆمۈردىن گاز ئېلىش، مېتىل ئالكوگول قاتارلىق يېڭى ئېنېرگىيە تۈرلىرىدە ئۈزلۈكسىز يېڭى بۆسۈش ھاسىل قىلدى، دۆلەت ئىچىدە ئالدىنقى قاتاردا تۇرىدىغان بىر تۈركۈم يېڭى تېخنىكا، يېڭى ھۈنەر ـ سەنئەت كەڭ كۆلەمدە قوللىنىلدى.
2024 ـ يىلىدىن باشلاپ، شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونى ھەر يىلى 120 مىليون يۈەندىن تۆۋەن بولمىغان مەبلەغ سېلىپ، كارخانىلارنىڭ ئۆز ئالدىغا يېڭىلىق يارىتىش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈشنى تېزلىتىپ، ئۆز ئالدىغا يېڭىلىق يارىتىش ئىقتىدارىغا ئىگە بىر تۈركۈم پەن ـ تېخنىكا تىپىدىكى كارخانىلار ۋە پەن ـ تېخنىكا تىپىدىكى ئىختىساسلىقلارنى يېتىشتۈرۈپ، ئىلغار ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارىنى جارى قىلدۇرۇشنى تېزلىتىپ، يېڭى سۈپەتلىك ئىشلەپچىقىرىش كۈچلىرىنى يېتىلدۈرۈپ، بەرپا قىلىپ، كارخانىلارنىڭ پەن ـ تېخنىكىدا يېڭىلىق يارىتىش نەتىجىلىرىنى ئۈنۈملۈك ئايلاندۇرۇشىغا تۈرتكە بولدى. شۇ يىلى پەن ـ تېخنىكىدا يېڭىلىق يارىتىش مۇكاپات مەبلىغىدىن 36 مىليون يۈەندىن ئارتۇق نەقلەشتۈرۈلۈپ، كەسىپنىڭ ئومۇمىي رىقابەت كۈچى يەنىمۇ ئاشۇرۇلدى.
بۈگۈنكى كۈندە، شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونىدىن ئىبارەت بۇ تۇپراقتا كۆمۈر ئېلېكتىر، كۆمۈر خىمىيە سانائىتى، يېڭى ئېنېرگىيە قاتارلىق كەسىپلەرگە مۇناسىۋەتلىك 1600دىن ئارتۇق كارخانا قەد كۆتۈردى. تەخمىنەن 150 مىڭ كىشى بۇ مۇنبەت تۇپراقتا ئارزۇنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش ئۈچۈن كۈرەش قىلىۋاتىدۇ، ئۇلارنىڭ ھەممىسى دېگۈدەك ياشلار.
«ھازىر ھەممە ئادەمنىڭ زىممىسىدە مەسئۇلىيەت بار، ھەرىكەتلەندۈرگۈچى كۈچ بار، ھاياتىي كۈچ شۇنىڭغا ئەگىشىپ قويۇپ بېرىلىدۇ.» بۇ، شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونىدىكى ئورتاق تونۇش. دەل نەزەر دائىرىسى كەڭ، ياش، قابىل، ئىش قىلىپ نەتىجە يارىتىش قىزغىنلىقى بار، كەسىپچانلىقى كۈچلۈك، ئۆتكەلگە ھۇجۇم قىلىپ قىيىنچىلىقلارنى يېڭىش ئىقتىدارى كۈچلۈك زور بىر تۈركۈم ئىختىساسلىقلار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونىغا ئۈزلۈكسىز تولۇقلىنىپ، سىجىل تۈردە كونىنىڭ ئورنىغا يېڭىنى تىكلەپ، شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونىنىڭ يۇقىرى سۈپەتلىك تەرەققىياتىنى ئۈزۈلمەس ھەرىكەتلەندۈرگۈچى كۈچ بىلەن تەمىنلىمەكتە.
ئۆلچەم بويىچە توغرىلىنىپ ھازىرقى ئەندىزىنى كېڭەيتىپ، يېتىشىۋېلىپ ئېشىپ كېتىش نۇرىنى جۇلالاندۇرۇش
ئېگىزگە چىققاندىلا يىراقنى كۆرگىلى بولىدۇ، ئەندىزىنى ئۆزگەرتىشكە جۈرئەت قىلغاندىلا يېڭى ئەندىزە ياراتقىلى بولىدۇ.
جۇڭگو ئىنژېنېرلار ئاكادېمىيەسىنىڭ ئاكادېمىكى پېڭ سۇپىڭ مۇنداق تەكلىپ بەردى: «قوش كاربون» ئىستراتېگىيەسى ئارقا كۆرۈنۈشىدە، شەرقىي جۇڭغار كۆمۈر كەسپىنىڭ تەرەققىياتىنى دۇنياۋى نەزەر بىلەن پىلانلاپ ۋە ئۇنىڭغا تۈرتكە بولۇپ، پۈتۈن شىنجاڭ، ھەتتا پۈتۈن مەملىكەتنىڭ ئەۋزەل بايلىقىنى بىرلەشتۈرۈپ، شىنجاڭ كۆمۈر تەجرىبىخانىسى قۇرۇشنى تېزلىتىشى كېرەك؛ كۆمۈر قاتلىمى گازىنى ئېچىش ۋە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىشنى تېزلىتىپ، «پۇختا ئاساس»نى «يېڭى موتور»غا ئايلاندۇرۇشى كېرەك؛ كەسىپ زەنجىرى قۇرۇلمىسىنى ئەلالاشتۇرۇپ ۋە ئۇزارتىپ، كەسىپلەرنىڭ كۆپ خىل تەرەققىياتىغا تۈرتكە بولۇشى كېرەك؛ يورۇقلۇق ۋولت بايلىقىدىن ياخشى پايدىلىنىپ، پاكىز ئېنېرگىيە بىلەن كۆمۈر كەسپىنىڭ يۇغۇرما تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈشى كېرەك؛ كۆمۈر، كۆمۈر خىمىيە سانائىتى بويىچە بىخەتەر ئىشلەپچىقىرىش ھۈنەر ـ سەنئىتىنىڭ دەرىجىسىنى ئۆستۈرۈپ ياخشىلاشنى پۇختا تۇتۇپ، كەسىپنىڭ ساغلام، ئىمكانىيەتلىك سىجىل تەرەققىياتىغا كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.
ھازىر، شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونى مەۋقەنى بايلىق ئۈستۈنلۈكىگە قويۇپ، شارائىتقا قاراپ ئىش كۆرۈپ، ئەۋزەل كەسىپلەرنى راۋاجلاندۇرۇپ، شىنجاڭنىڭ «ئون چوڭ كەسىپ توپى» قۇرۇلۇشى ئورۇنلاشتۇرمىسىنى چۆرىدەپ، كەسىپ تىپىنى ئۆزگەرتىشنى تېزلىتىپ، زامانىۋى كۆمۈر خىمىيە سانائىتى، يېڭى ماتېرىيال، يېڭى ئېنېرگىيە قاتارلىق ئالتە چوڭ يادرولۇق كەسىپنى راۋاجلاندۇردى. كەسىپلەر ئۆزئارا باغلىنىشلىق، بىر ـ بىرىنى ئىلگىرى سۈرىدىغان بولۇپ، مۇكەممەل كەسىپ زەنجىرى ۋە كەسىپ توپىنى شەكىللەندۈردى.
2024 ـ يىلى، شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونىنىڭ پۈتۈن يىلدا تاماملىغان كۆلەمدىن يۇقىرى سانائەت ئومۇمىي مەھسۇلات قىممىتى سانجى خۇيزۇ ئاپتونوم ئوبلاستىنىڭ %54ىنى ئىگىلىدى، كۆلەمدىن يۇقىرى سانائەت قوشۇلما قىممىتى %13.8 ئېشىپ، سانجى ئوبلاستىنىڭ %70ىنى ئىگىلىدى، شىنجاڭ بويىچە A قاتلام دەرىجىلىك باغچە رايونى (ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونى) ئىچىدە ئۇنىۋېرسال تەرەققىيات سەۋىيەسى رەت تەرتىپىدە 1 ـ ئورۇندا تۇردى.
كۆمۈر توكقا ئايلاندۇرۇلۇپ بوشلۇقتا توشۇلدى، توك پۈتۈن جۇڭگوغا يەتكۈزۈلدى. شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونىدا «كۆمۈر يەتكۈزۈش كارىدورى»دىن 30ى قۇرۇلۇپ، ئومۇمىي مۇساپىسى 200 كىلومېتىرغا يەتتى. 2024 ـ يىلى شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونىنىڭ شىنجاڭ كۆمۈرىنى سىرتقا توشۇش مىقدارى %66.7 ئېشىپ، شىنجاڭ بويىچە %62.36ىنى ئىگىلىدى؛ توك تارقىتىش مىقدارى 100 مىليارد كىلوۋات سائەتتىن ئاشتى، بۇنىڭ ئىچىدە شىنجاڭ توكىنى سىرتقا يەتكۈزۈش مىقدارى 68 مىليارد 300 مىليون كىلوۋات سائەت بولۇپ، شىنجاڭ بويىچە %60نى ئىگىلىدى.
بۈگۈنكى كۈندە، شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونى ئىستراتېگىيەلىك يىرىك پىلانىدا، ئۇ، دۆلەتنىڭ چوڭ تىپتىكى كۆمۈر، كۆمۈر ئېلېكتىر، كۆمۈر خىمىيە سانائىتى بازىسى قىلىپ بېكىتىلىپلا قالماي، يەنە دۆلەتنىڭ ئايلانما ئۆزگەرتىش بويىچە ئۈلگە كۆرسىتىش سىناق نۇقتا باغچە رايونى، كىرېمنىينى ئاساس قىلغان يېڭى ماتېرىيال كەسىپلەر بازىسى، ھەمدە غەربنىڭ گازىنى شەرققە يەتكۈزۈش ۋە شىنجاڭ توكىنى سىرتقا يەتكۈزۈشتىكى مۇھىم بازا بولدى. «قوش كاربون» نىشانىنىڭ يېتەكچىلىكىدە، شەرقىي جۇڭغارنىڭ كۆمۈر خىمىيە سانائىتى ۋە كىرېمنىينى ئاساس قىلغان كەسپىدە يېڭى تەرەققىيات ئەندىزىسى ئۈستىدە پائال ئىزدىنىلمەكتە.
دۆلەت تۇرۇبا تورى گۇرۇھى غەربىي قىسىم تۇرۇبا يولى چەكلىك مەسئۇلىيەت شىركىتى شەرقىي جۇڭغار كۆمۈردىن گاز ئېلىش كەسپىنى كۈچلۈك مەدەت بىلەن تەمىنلەپ، تارماق لىنىيە ئارقىلىق ئۇنى غەربنىڭ گازىنى شەرققە يەتكۈزۈش تۇرۇبا تورىغا قاچىلاپ، پۈتۈن مەملىكەتتىكى ئىشلەتكۈچىلەرنى پاكىز ئېنېرگىيە بىلەن تەمىنلەشنى پىلانلىدى. كۈتۈشكە تېخىمۇ ئەرزىيدىغىنى شۇكى، شەرقىي جۇڭغار ھازىر كەسىپلەرنىڭ ئەڭ ئاخىرقى جىپسىلاشما قۇرۇلمىسىنى تولۇقلاۋاتىدۇ: كۆمۈردىن ماي ئېلىش تۈرى مۇھىت تەسىرىنى باھالاشنىڭ ھالقىلىق باسقۇچىغا كىردى؛ يەتتە باشلامچى كارخانا كۆمۈر ئاساسىدىكى يېڭى ماتېرىياللارنى ئورۇنلاشتۇردى؛ يېڭى ئېنېرگىيە گېنېراتورلار گۇرۇپپىسىنىڭ سىغىمچانلىقى 10 مىليون كىلوۋاتتىن ئاشتى.
زەپەر مارشىنى ياڭرىتىپ ئالغا ئىلگىرىلەشتە يول يىراق بىلىنمەيدۇ؛ ۋەزىيەتكە تايىنىپ ئىلگىرىلەشتە ۋاقىتنىڭ چەكلىمىسى بولمايدۇ.
بۇ يىل، شەرقىي جۇڭغار ئىقتىساد ـ تېخنىكا تەرەققىيات رايونى سانائەت قوشۇلما قىممىتىنى %19تىن كۆپرەك ئاشۇرۇشنى تاماملاپ، «كەسىپتە كۈچلۈك رايون» نىشانىنى چىڭ كۆزلەپ، 100 مىليارد دەرىجىلىك كەسىپلەر توپىدىن ئىككىنى ۋە 10 مىليارد دەرىجىلىك كەسىپلەر توپىدىن ئۈچنى بەرپا قىلىشنى تېزلىتىشنى پىلانلىدى. تۈرلۈك ئاماللار بىلەن ئەلا سۈپەتلىك كۆمۈر ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارىنى جارى قىلدۇرۇپ، ئۈلگە كۆرسىتىش رولىغا ئىگە بىر تۈركۈم ئاقىل يېشىل كانلارنى قۇرۇپ چىقىدۇ؛ يېڭى تىپتىكى ئېلېكتىر ئېنېرگىيە سىستېمىسى بەرپا قىلىشنى تېزلىتىپ، مەملىكەت بويىچە رىقابەت كۈچىگە ئىگە تۆۋەن توك باھاسى بويىچە ئۈلگە كۆرسىتىش رايونى شەكىللەندۈرىدۇ؛ ھازىرقى كەسىپ ئەۋزەللىكىگە تايىنىپ، شارائىتقا قاراپ ئىش كۆرۈپ يېڭى سۈپەتلىك ئىشلەپچىقىرىش كۈچلىرىنى راۋاجلاندۇرۇپ، كەسىپلەرنىڭ تىپىنى ئۆزگەرتىپ دەرىجىسىنى ئۆستۈرۈشكە تۈرتكە بولۇپ، كۆمۈردىن سۈپەتكە، دەرىجىگە ئايرىپ پايدىلىنىش، ھاسىلىي ئېنېرگىيەدىن ھىدروگېن ئېلىش، CCUS قاتارلىق ئاچقۇچلۇق تېخنىكىلارنى تەتقىق قىلىپ ئېچىش، ئەمەلىي قوللىنىشتا ئۆتكەلگە ھۇجۇم قىلىشقا كۈچەپ، كۆمۈر خىمىيە سانائىتى بىلەن «يېشىل توك» «يېشىل ھىدروگېن»نىڭ باغلىنىشىنى ئالغا سىلجىتىپ، سۇ سەرپىياتى، ئېنېرگىيە سەرپىياتى ۋە كاربون قويۇپ بېرىش سىجىللىقىنى تۆۋەنلىتىپ، پۈتۈن شىنجاڭنىڭ يۇقىرى سۈپەتلىك تەرەققىياتىغا كۈچ قوشىدۇ.
شەرقىي جۇڭغارنىڭ يۇقىرى پەللىگە ئۆرلەش سەپىرى يەنە داۋاملاشماقتا.
